Co niszczy kolagen w organizmie? Przegląd

Kolagen w organizmie pełni wiele istotnych funkcji – wpływa na jędrność skóry, elastyczność stawów, kondycję naczyń krwionośnych czy ogólną sprawność tkanek. Jest nie tylko podstawowym białkiem budulcowym skóry, ale też jednym z najważniejszych elementów strukturalnych w całym organizmie człowieka. Niestety z wiekiem lub na skutek różnych czynników jego ilość i jakość ulegają pogorszeniu.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie czynniki niszczą kolagen w organizmie?
• Jak wspierać odbudowę kolagenu w organizmie?

Czynniki niszczące kolagen w organizmie

Kolagen jest podstawowym białkiem, które odpowiada za elastyczność i jędrność skóry, a także za zdrowie stawów, kości i innych tkanek łącznych. Niestety, różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne przyczyniają się do jego degradacji w organizmie. Wśród nich znajdują się m.in.:

Promieniowanie UV i ekspozycja na słońce

Jednym z najgroźniejszych wrogów kolagenu jest promieniowanie UV. Nadmierna ekspozycja na słońce prowadzi do uszkodzenia cząsteczek kolagenu, powodując osłabienie struktury skóry. Dochodzi wówczas do rozpadu włókien kolagenowych, co skutkuje utratą elastyczności, zmarszczkami i przebarwieniami. Tzw. fotostarzenie (czyli przyspieszone procesy starzenia pod wpływem UV) powoduje degradację kolagenu w tkankach organizmu.

Stres oksydacyjny i wolne rodniki

Stres oksydacyjny to zaburzenie równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami a zdolnością organizmu do ich neutralizowania. Wolne rodniki atakują strukturę białka kolagenowego, prowadząc do jego zniszczenia i zmniejszenia sprężystości skóry. Im więcej stresu oksydacyjnego, tym bardziej niszczy kolagen w organizmie. Wpływają na to również cytokiny prozapalne, które uszkadzają komórki produkujące kolagen.

Palenie papierosów i spożywanie alkoholu

Palenie tytoniu oraz spożywanie alkoholu to dwa poważne czynniki przyspieszające utratę kolagenu. Dym papierosowy zawiera toksyny uszkadzające fibroblasty – komórki odpowiedzialne za syntezy kolagenu. Palenie osłabia także mikrokrążenie, co utrudnia dostarczanie składników odżywczych do skóry. Nadmierne spożywanie alkoholu również wpływa negatywnie na gospodarkę wodną organizmu oraz na zdolność tkanek do regeneracji.

Zła dieta i niedobór składników odżywczych

Dieta kolagenowa bogata w odpowiednie mikroelementy wspiera naturalną produkcji kolagenu. Z kolei niedobory takich substancji jak witamina C, kwas foliowy czy składniki mineralne mogą hamować ten proces. Witamina C jest niezbędna do produkcji kolagenu – bez niej proces syntezy nie przebiega prawidłowo. Niedobór witamin prowadzi do osłabienia właściwości kolagenu i utraty jego funkcji.

Procesy zapalne i choroby przewlekłe

Stan zapalny w organizmie, zwłaszcza przewlekły, znacząco wpływa na degradację kolagenu. Cytokiny prozapalne uszkadzają tkanki i hamują ich odbudowę, co zaburza prawidłową regenerację. Choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, także mogą prowadzić do przyspieszonego rozpadu kolagenu w tkance chrzęstnej i chrząstce stawowej.

Starzenie się organizmu

Starzeniem się organizmu rządzi szereg biologicznych mechanizmów, które mają bezpośredni wpływ na poziom kolagenu w skórze, ścięgnach, naczyniach krwionośnych i innych tkankach organizmu. W miarę upływu lat fibroblasty – komórki odpowiedzialne za syntezę kolagenu – działają coraz mniej intensywnie, co oznacza spowolnienie produkcji kolagenu oraz ograniczenie regeneracji tkanek. Zmniejsza się również aktywność enzymów biorących udział w stabilizacji i krzyżowym łączeniu włókien kolagenowych. Jednocześnie struktura białka kolagenowego staje się mniej zwarta, co wpływa na utratę elastyczności skóry, pogorszenie jej jędrności, a także osłabienie chrząstki stawowej.

Z wiekiem zmniejsza się również ilość energii komórkowej (ATP) dostępnej do przebiegu procesów metabolicznych. Podczas produkcji kolagenu zużywana jest coraz mniejsza jej część, co prowadzi do spowolnienia całego procesu odnowy białka kolagenowego. Ostatecznie obserwujemy wyraźne skutki w postaci utraty kolagenu, co objawia się zmarszczkami, wiotczeniem skóry, problemami ze stawami oraz obniżoną gęstością kości. Starzenie się organizmu jest więc jednym z głównych czynników wpływających na degradację kolagenu, nawet przy zachowaniu zdrowej diety.

Stres i brak snu

Nadmierny stres psychiczny oraz przewlekły brak snu należą do często ignorowanych, ale bardzo istotnych czynników, które niszczą kolagen w organizmie. Pod wpływem długotrwałego stresu dochodzi do podwyższonego poziomu kortyzolu – hormonu stresu. Kortyzol działa katabolicznie, czyli rozkłada struktury białkowe, w tym także białko kolagenowe. Wysokie stężenie kortyzolu w organizmie zaburza również syntezę kolagenu i osłabia procesy regeneracyjne w tkankach organizmu.

Brak odpowiedniej jakości snu przekłada się z kolei na zaburzenia nocnej regeneracji. W czasie snu dochodzi do intensyfikacji syntezy kolagenu oraz odbudowy mikrouszkodzeń tkanek. Zaburzenia snu wpływają negatywnie nie tylko na samą produkcję kolagenu, ale również na wchłanianie składników odżywczych niezbędnych do jego syntezy, takich jak witamina C, cynk, aminokwasy czy kwas foliowy.

Niektóre leki i czynniki środowiskowe

Niektóre leki, szczególnie stosowane przewlekle, wpływają na metabolizm kolagenu. Przykładem są leki sterydowe (glikokortykosteroidy), które hamują syntezę kolagenu w fibroblastach i osłabiają strukturę tkanki łącznej. Podobne działanie mają niektóre antybiotyki – choć ratują życie, mogą mieć efekt uboczny w postaci pogorszenia jakości skóry i spowolnienia regeneracji tkanek.

Częstym zagrożeniem są również metale ciężkie, takie jak kadm, ołów czy rtęć. Ich obecność w organizmie niszczy kolagen, zaburzając enzymatyczne szlaki odpowiedzialne za jego syntezę i stabilizację. Wysokie stężenia tych pierwiastków mogą również zmieniać właściwości kolagenu, czyniąc go mniej odpornym na rozciąganie i bardziej podatnym na degradację. Kontakt z toksynami środowiskowymi, szczególnie w połączeniu z niewłaściwą dietą i brakiem suplementacji kolagenu, może skutkować przyspieszonym starzeniem się skóry oraz osłabieniem tkanki chrzęstnej i łącznej.

Wsparcie odbudowy kolagenu w organizmie

Odbudowa i ochrona kolagenu to proces wymagający świadomego podejścia do stylu życia, diety i suplementacji. Wprowadzenie kilku prostych nawyków może skutecznie spowolnić degradację włókien kolagenowych i wspomóc ich naturalną syntezę.

Dieta bogata w naturalne źródła kolagenu

W codziennej diecie warto uwzględnić produkty bogate w naturalne źródła kolagenu, jak buliony z kości, ryby (szczególnie kolagen rybi), jaja czy żelatyna. Warto również dodać produkty zawierające witaminę C, cynk, siarkę i miedź — wszystkie te elementy wspierają syntezę kolagenu.

Suplementacja kolagenu

W odpowiedzi na niedobór kolagenu, warto rozważyć przyjmowanie preparatów zawierających hydrolizowany kolagen, który lepiej się wchłania. Peptydy kolagenowe zawarte w takich produktach są łatwo przyswajalne i wykazują korzystny wpływ na jędrność skóry, stawy oraz naczynia krwionośne. Warto wybierać sprawdzone suplementy diety zawierające kolagen oraz łączyć je z antyoksydantami, kwasem hialuronowym i kwasem foliowym, aby skutecznie uzupełnić kolagen.

Na rynku dostępne są różne rodzaje suplementów kolagenowych:

• Kolagen hydrolizowany – najczęściej stosowany, dobrze przyswajalny.
• Kolagen rybi – uchodzi za jeden z najlepiej wchłanianych.
• Kolagen wołowy – charakteryzuje się wysoką zawartością typów I i III kolagenu, które odpowiadają za skórę i stawy.

Dobór odpowiedniego preparatu zależy od potrzeb organizmu – innego typu kolagen sprawdzi się przy regeneracji skóry, a inny przy odbudowie chrząstki stawowej.

Wiele czynników niszczy kolagen – od promieniowania UV, przez stres oksydacyjny, aż po palenie papierosów i spożywanie alkoholu. Również niedobór witamin, zła dieta i starzeniem się organizmu odgrywają dużą rolę w pogarszaniu kondycji skóry i tkanek. Dlatego warto na co dzień dbać o spożywanie produktów bogatych w składniki odżywcze, sięgać po odpowiednie suplementy diety zawierające kolagen, a także prowadzić zdrowy tryb życia. Zwiększenie poziomu kolagenu w organizmie to inwestycja w zdrowie skóry, stawów i całego ciała.

Źródła:

• • Agnieszka Leciejewska, Piotr Janczarek, Kolagen! Po co, jak i skąd? E-Bookowo, 2023.

• • Siergiej A. Batieczko, Kolagen. Nowa strategia zachowania zdrowia i przedłużenia młodości. Hobbit Plus, 2009.