Typy kolagenu – czym się różnią?

Kolagen to nie jedno, uniwersalne białko – to cała rodzina wyspecjalizowanych struktur, z których każda działa jak osobny element układanki wspierającej organizm od wewnątrz. Choć mówimy o nim najczęściej w kontekście skóry, jego rola wykracza daleko poza estetykę. Typy kolagenu to jak oddzielne języki, którymi organizm komunikuje się z różnymi tkankami – raz budując elastyczną chrząstkę, innym razem wzmacniając ścianę naczynia krwionośnego czy nadając kości odpowiednią sztywność.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są typy kolagenu?
• Jakie są najpopularniejsze typy kolagenu?
• Czym różnią się typy kolagenu?

Typy kolagenu – definicja

Dotychczas zidentyfikowano aż 29 różnych typów kolagenu, oznaczanych cyframi rzymskimi od I do XXIX. Nie wszystkie jednak odgrywają równie istotną rolę biologiczną. Różnorodność typów kolagenu wynika z potrzeb fizjologicznych tkanek. Każda z nich wymaga innego układu włókien – bardziej sztywnego, elastycznego lub odpornego na ścieranie. Typy kolagenu nie są więc jedynie wariantami strukturalnymi, ale pełnoprawnymi elementami o ściśle określonej funkcji biologicznej.

Typy kolagenu to biochemiczne warianty tego samego białka, różniące się strukturą, lokalizacją i funkcją w organizmie.

Definicja typów kolagenu

Każdy typ zbudowany jest z łańcuchów polipeptydowych, ale różni się układem aminokwasów, sposobem tworzenia włókien i miejscem występowania w tkankach.

Najpopularniejsze typy kolagenu

W zależności od typu kolagenu pełni on różne funkcje, odznacza się inną budową oraz miejscem występowania. Najczęściej występujące w organizmie typy kolagenu to typ I, II i III.

Typ I kolagenu w organizmie człowieka

Kolagen typu I to najważniejszy i najpowszechniejszy typ kolagenu w ludzkim organizmie. Stanowi ponad 90% całkowitej zawartości kolagenu w tkance podskórnej, kościach, ścięgnach, więzadłach, rogówce i zębach. To właśnie ten typ tworzy gęste, dobrze zorganizowane włókna kolagenu, które odpowiadają za odporność na rozciąganie, integralność strukturalną i elastyczność tkanek.

Jego obecność w skórze właściwej decyduje o jej jędrności, napięciu i zdolności do regeneracji. Utrata kolagenu typu I – naturalna wraz z wiekiem – prowadzi do ścieńczenia skóry, pojawienia się zmarszczek i utraty gęstości. W kościach i ścięgnach kolagen typu I pełni funkcję wzmacniającą – nadaje im wytrzymałość mechaniczną, co chroni przed złamaniami i przeciążeniami. To właśnie ten typ kolagenu znajduje się w największej ilości w kolagenie rybim i wołowym. W formie hydrolizowanej wykazuje wysoką aktywność biologiczną – jego peptydy stymulują fibroblasty do syntezy kolagenu endogennego, a także wspierają równowagę między degradacją a odbudową włókien podporowych.

Kolagen typu I ma zastosowanie nie tylko w kosmetologii, ale też w ortopedii, stomatologii i chirurgii rekonstrukcyjnej. Jest wykorzystywany jako materiał biomedyczny do odbudowy struktur tkankowych, implantów i nośników leków. W suplementacji pełni funkcję bazową – to podstawowy wybór dla osób dbających o skórę, tkanki miękkie i układ kostny. Jego skuteczność została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych, szczególnie w kontekście poprawy elastyczności skóry, zmniejszenia widoczności zmarszczek i wzmocnienia struktury kości u osób z osteopenią.

Typ II kolagenu

Kolagen typu II ma zupełnie inną specyfikę niż typ I. Nie tworzy włókien kolagenowych o wysokiej wytrzymałości mechanicznej – zamiast tego buduje delikatną, sprężystą sieć o właściwościach amortyzujących. Występuje niemal wyłącznie w chrząstce szklistej, która pokrywa powierzchnie stawowe i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie stawów.

Jest kluczowy dla utrzymania integralności chrząstki – wpływa na jej elastyczność, nawodnienie i odporność na ścieranie. Utrata kolagenu typu II prowadzi do uszkodzeń chrząstki, zmniejszenia przestrzeni stawowej, bólu i ograniczenia ruchomości.

Najlepszym źródłem suplementacyjnym tego typu kolagenu jest kolagen drobiowy – szczególnie w formie natywnej. Ta forma, podawana w niewielkich dawkach, działa immunomodulująco. Nie ulega trawieniu, lecz wpływa na aktywność limfocytów T, hamując reakcje zapalne skierowane przeciwko tkance chrzęstnej. W suplementacji wykorzystywany jest zarówno w profilaktyce zmian zwyrodnieniowych, jak i w dietoterapii chorób autoimmunologicznych, np. RZS. W połączeniu z glukozaminą, kwasem hialuronowym i chondroityną działa kompleksowo na strukturę i funkcję stawu.

Typ III kolagenu

Kolagen typu III to białko strukturalne występujące głównie w elastycznych tkankach miękkich. Obficie obecny jest w skórze, ścianach naczyń krwionośnych, macicy, płucach, jelitach i wątrobie. Wraz z kolagenem typu I tworzy sieć podporową, która nadaje tym strukturom elastyczność, sprężystość i odporność na mikrouszkodzenia. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie wytrzymałości mechanicznej tkankom.

W skórze odpowiada za jej gładkość, napięcie i zdolność do regeneracji. To właśnie typ III dominuje w młodej skórze – jego obecność warunkuje zwartą, sprężystą strukturę warstwy siateczkowatej skóry właściwej. Z wiekiem dochodzi do spadku jego syntezy, co skutkuje utratą objętości, wiotkością i pogorszeniem mikrokrążenia w obrębie skóry.

Ten typ kolagenu ma szczególne znaczenie w kontekście układu krwionośnego. Buduje ściany drobnych naczyń – kapilarów, arterioli i żyłek – zapewniając im elastyczność i odporność na ciśnienie. Niedobory kolagenu III mogą prowadzić do zwiększonej łamliwości naczyń, skłonności do siniaków, pajączków naczyniowych, a w skrajnych przypadkach nawet do mikropęknięć w obrębie ścian naczyń.

W układzie pokarmowym i oddechowym kolagen typu III wspiera strukturę błon śluzowych oraz włókien mięśniowych gładkich. W narządach takich jak jelito cienkie, oskrzela czy macica odpowiada za sprężystość, rozciągliwość i zdolność do dynamicznych zmian objętości. Preparaty kolagenowe zawierające kolagen typu III wpływają pozytywnie na cały organizm, dlatego warto rozważyć takie suplementy diety.

Różnice między typami kolagenu

Typy kolagenu różnią się przede wszystkim budową, właściwościami fizycznymi, lokalizacją w organizmie oraz pełnioną funkcją. Choć każdy z nich zbudowany jest z trzech skręconych łańcuchów polipeptydowych, to różnice w składzie aminokwasów i układzie tych łańcuchów sprawiają, że pełnią zupełnie inne role w różnych tkankach.

Niektóre typy tworzą grube, zwarte włókna – odporne na rozciąganie i ściskanie, jak typ I w skórze, kościach i ścięgnach. Inne tworzą delikatniejsze, bardziej elastyczne struktury – jak typ III, obecny w naczyniach krwionośnych czy narządach wewnętrznych. Są też takie, które nie budują włókien wcale – jak typ IV, który układa się w postaci sieci i tworzy błony podstawne pod nabłonkiem.

Każdy typ kolagenu występuje w innych tkankach i dostosowany jest do ich specyfiki. Różnice między nimi wynikają z potrzeb biologicznych – np. chrząstka potrzebuje sprężystości, skóra wytrzymałości, a naczynia elastyczności.

Z punktu widzenia suplementacji i kosmetologii najważniejsze są typy I, II i III – to one odpowiadają za wygląd skóry, kondycję stawów i elastyczność tkanek miękkich. Pozostałe typy mają bardziej wyspecjalizowane funkcje, często obecne tylko w określonych narządach lub strukturach. Warto rozważyć suplementy diety zawierające hydrolizowany kolagen czy nawet wołowe peptydy kolagenowe. Należy pamiętać również o zróżnicowanej diecie, aby dostarczyć do organizmu różne typy kolagenu.