Rodzaje kolagenu

Kolagen to nic innego, jak białko fibrylarne. Tworzy strukturę macierzy pozakomórkowej. Występuje naturalnie w tkankach ludzi i zwierząt. W suplementacji stosuje się kolagen pozyskiwany ze źródeł zwierzęcych. Każdy rodzaj różni się nie tylko pochodzeniem, ale też właściwościami biochemicznymi i biodostępnością.

Z tego artykułu dowiesz się:

Co kryje się pod nazwą kolagen?
Jakie są rodzaje kolagenu?
Który rodzaj kolagenu wybrać?

Co kryje się pod nazwą kolagen?

Pod nazwą „kolagen” nie zawsze kryje się ta sama substancja. Termin ten obejmuje kilka odmiennych form białka kolagenowego. Różnice między nimi wynikają z metody przetwarzania, wielkości cząsteczek i właściwości fizykochemicznych. Głównym parametrem jest stopień hydrolizy, który bezpośrednio wpływa na biodostępność i funkcję biologiczną.

Kolagen natywny

To forma niepoddana degradacji enzymatycznej ani chemicznej. Występuje w postaci nielicznych łańcuchów o wysokiej masie cząsteczkowej – zwykle ok. 300 kDa. Ze względu na strukturę trójhelikalną i brak rozpuszczalności w wodzie, wchłania się w ograniczonym zakresie. Natywny kolagen typu II wykazuje jednak aktywność immunologiczną – działa przez mechanizm tolerancji doustnej. Wspomaga stabilizację stawów i łagodzi reakcje autoimmunologiczne w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Żelatyna

Powstaje przez częściową denaturację kolagenu, najczęściej pod wpływem temperatury. Jej masa cząsteczkowa waha się od 15 do 250 kDa. W przeciwieństwie do natywnego kolagenu, żelatyna jest rozpuszczalna w wodzie. Wykazuje umiarkowaną przyswajalność i stosuje się ją głównie w przemyśle spożywczym oraz jako surowiec farmaceutyczny.

Hydrolizaty kolagenowe (peptydy kolagenowe)

To najbardziej zaawansowana forma kolagenu stosowanego w suplementacji. Powstają w wyniku enzymatycznego rozkładu natywnego kolagenu. Posiadają bardzo niską masę cząsteczkową – w przedziale 0,3 do 8 kDa. Charakteryzują się wysoką rozpuszczalnością i szybkim wchłanianiem. W organizmie transportowane są w postaci bioaktywnych peptydów, które stymulują fibroblasty do syntezy endogennego kolagenu, kwasu hialuronowego i elastyny.

Ciekawostką jest, że wszystkie cząsteczki kolagenu w ludzkim organizmie zbudowane są głównie z trzech aminokwasów: glicyny, proliny i hydroksyproliny.

W organizmach ludzkich i zwierzęcych kolagen pełni istotną rolę w utrzymaniu struktury tkanek, w tym skóry, stawów i kości. Istnieje wiele rodzajów kolagenu, z których każdy odpowiada za różne funkcje w organizmach. Wśród nich wyróżniają się kolagen rybi, wołowy, wieprzowy oraz drobiowy, a każdy z nich posiada unikalne właściwości, które sprawiają, że znajdują szerokie zastosowanie w medycynie, suplementacji i kosmetyce.

Kolagen rybi dla jędrności i elastyczności skóry

Jednym z rodzajów kolagenu jest rybi. Pozyskuje się go głównie ze skór, łusek i ości ryb oceanicznych, m.in. dorsza, morszczuka i tilapii. Proces ekstrakcji uwzględnia enzymatyczną hydrolizę przy zachowaniu niskiej temperatury, co pozwala uzyskać stabilne i bioaktywne peptydy. Charakteryzuje się niską masą cząsteczkową – w formie hydrolizowanej zawiera frakcje o wielkości od 0,3 do 5 kilodaltonów. Niska masa cząsteczkowa sprzyja szybkiemu przechodzeniu peptydów kolagenowych przez błonę śluzową jelita cienkiego.

Biodostępność kolagenu rybiego przekracza 90%. Oznacza to, że zdecydowana większość dostarczonych peptydów trafia do układu krążenia. Wchłonięte peptydy, głównie proliny, hydroksyproliny i glicyny, wykazują wysokie powinowactwo do fibroblastów skóry właściwej. Struktura aminokwasowa kolagenu rybiego zbliżona jest do ludzkiego kolagenu typu I. Zawartość hydroksyproliny może przekraczać 10%, co potęguje efekt syntezy kolagenu endogennego.

Kolagen morski wspiera elastyczność skóry, zwiększa jej nawodnienie i ogranicza degradację włókien kolagenowych pod wpływem promieniowania UV. Znajduje także zastosowanie w terapiach profilaktycznych przeciwko oznakom fotostarzenia i utracie gęstości skóry. Ze względu na wysoką przyswajalność i niską immunogenność, rekomendowany jest osobom z problemami trawiennymi i nietolerancją kolagenów pochodzenia lądowego. Jest też ceniony w dietetyce klinicznej i regeneracyjnej – szczególnie w kontekście gojenia ran i odnowy tkanki łącznej po zabiegach medycyny estetycznej. Suplementy diety zawierające kolagen rybi cieszą się ostatnio sporą popularnością.

Kolagen wołowy, czyli najpopularniejszy rodzaj kolagenu

Kolagen wołowy to jedno z najczęściej stosowanych źródeł kolagenu w suplementach. Pozyskuje się go z różnych komponentów tkanki łącznej bydła – skór, ścięgien, powięzi i chrząstek. Jest bogaty przede wszystkim w typ I i III, co czyni go wartościowym w kontekście regeneracji skóry, wzmocnienia włókien podporowych oraz wsparcia struktur narządu ruchu.

W przeciwieństwie do kolagenu rybiego, który wykazuje przewagę biodostępności, kolagen bydlęcy cechuje się większą zawartością hydroksyproliny i proliny – aminokwasów kluczowych w przebudowie macierzy zewnątrzkomórkowej. Z punktu widzenia dermatologii regeneracyjnej to istotna zaleta, zwłaszcza w profilaktyce starzenia skóry i wspomaganiu gojenia uszkodzeń naskórka. Hydrolizat wołowy zawiera peptydy kolagenowe o średniej masie cząsteczkowej – najczęściej między 3 a 6 kDa. Ta frakcja cząsteczek sprawia, że kolagen bydlęcy skutecznie stymuluje fibroblasty do syntezy białek podporowych, choć nie osiąga poziomu wchłanialności porównywalnego z frakcjami rybimi.

W produktach przeznaczonych dla sportowców i osób starszych wykorzystuje się go również jako wsparcie dla aparatu więzadłowo-ścięgnistego oraz jako substrat do odbudowy chrząstki i istoty międzykostnej. Ten rodzaj kolagenu nie jest jednak pozbawiony ograniczeń – może być przeciwwskazany dla osób unikających produktów odzwierzęcych z przyczyn religijnych lub etycznych. Nie jest też neutralny pod względem alergennym.

Kolagen wieprzowy – rozwiązanie natywne

Kolagen wieprzowy to surowiec o dużym znaczeniu technologicznym i biologicznym. Pochodzi z tkanek trzody chlewnej – głównie skór, powięzi i kości. Pod względem budowy jest jednym z najbardziej zbliżonych do ludzkiego kolagenu typu I. Ta zgodność strukturalna sprawia, że kolagen wieprzowy wykazuje wysoką biozgodność i dobrze toleruje się w suplementacji długoterminowej.

W procesie produkcyjnym można uzyskać zarówno formę natywną, jak i hydrolizat. Natywny kolagen wieprzowy ma ograniczoną rozpuszczalność i masę cząsteczkową przekraczającą 250 kDa. Zastosowanie ma głównie w przemyśle farmaceutycznym – np. jako składnik opatrunków kolagenowych.

Kolagen wieprzowy zawiera znaczne ilości glicyny, proliny i hydroksyproliny – aminokwasów niezbędnych do prawidłowej syntezy kolagenu ustrojowego. W badaniach wykazano, że regularna suplementacja poprawia jędrność skóry, redukuje TEWL (przeznaskórkową utratę wody) i sprzyja odbudowie chrząstki stawowej u osób z objawami zwyrodnieniowymi.

Kolagen drobiowy

Kolagen drobiowy to specjalistyczny surowiec pozyskiwany przede wszystkim z mostków kurzych, chrząstek stawowych oraz resztek tkanki łącznej kurcząt. W odróżnieniu od rybiego, wieprzowego czy wołowego, jego dominującą frakcją jest kolagen typu II – podstawowy komponent chrząstki szklistej. To właśnie ta właściwość decyduje o jego unikalnym zastosowaniu w produktach ukierunkowanych na ochronę i regenerację stawów.

Największe znaczenie ma forma natywna, czyli kolagen niezdenaturowany, zachowujący swoją trójwymiarową strukturę. Nie rozpuszcza się w wodzie, nie ulega trawieniu enzymatycznemu w przewodzie pokarmowym, a mimo to wykazuje aktywność biologiczną. W dawkach 10–40 mg dziennie wpływa na regulację odpowiedzi immunologicznej – działa przez mechanizm tolerancji doustnej. To oznacza, że hamuje aktywację limfocytów T autoreaktywnych odpowiedzialnych za degradację chrząstki w przebiegu schorzeń autoimmunologicznych, m.in. RZS czy choroby zwyrodnieniowej.

W wersji hydrolizowanej kolagen drobiowy traci właściwości immunomodulujące, ale pozostaje wartościowym źródłem aminokwasów strukturalnych. Peptydy uzyskane z chrząstki kurzej zawierają duże ilości siarczanu chondroityny i kwasu hialuronowego. Wspierają odbudowę chrząstki, zwiększają elastyczność stawu i zmniejszają ryzyko tarcia między powierzchniami stawowymi.

Wybór rodzaju kolagenu

Kolagen jest dobry dla naczyń krwionośnych, włosów czy poszczególnych organów. Występuje on praktycznie we wszystkich tkankach organizmu, zapewniając im odporność na rozciąganie. To właśnie włókienka kolagenowe odpowiadają za sprężystość i integralność strukturalną tkanek, m.in. skóry, ścięgien i naczyń. Jeśli chcesz pobudzić produkcję własnego kolagenu lub zacząć suplementację, dowiedz się, po jaki rodzaj sięgnąć.

Jeśli Twoim celem jest poprawa kondycji skóry, włosów i paznokci – najlepiej sprawdzi się kolagen rybi. Ma najwyższą biodostępność i zawiera głównie typ I, który dominuje w skórze właściwej. Dla osób skupionych na wzmocnieniu kości, więzadeł i ogólnej regeneracji tkanek lepszym wyborem będzie kolagen wołowy. Zawiera typy I i III, dobrze wpływa na strukturę tkanki łącznej i ma wysoką trwałość w preparatach. W przypadku problemów ze stawami warto sięgnąć po kolagen drobiowy. Dostarcza kolagenu typu II i wykazuje działanie immunomodulujące, szczególnie w postaci natywnej.